Πολλές φορές οι γονείς ακούν από τους θεραπευτές ότι «Ένας από τους θεραπευτικούς στόχους είναι η εξέλιξη του παιχνιδιού του παιδιού» ή ότι «Το παιδί δεν παίζει όσο ώριμα αναμένεται σύμφωνα με τη χρονολογική του ηλικία» ή ακόμη ότι «Στη σημερινή συνεδρία καθώς παίζαμε με το παιδί παρατηρήθηκε ότι...» κ.ο.κ.. Ωστόσο, πολλοί είναι οι γονείς που μπορεί να αναρωτηθούν «Γιατί είναι σημαντικό να παίζει το παιδί μου;» ή ακόμη «Τι νόημα έχει να σπαταλώ χρήματα αν το παιδί μου πάει εκεί και παίζει;».
Το παιχνίδι είναι ο τρόπος του παιδιού να μάθει, να προσαρμοστεί και να ικανοποιήσει την έμφυτη ανάγκη του για δραστηριότητα και κίνηση. Μέσα από το παιχνίδι ένα παιδί μαθαίνει τις ιδιότητες του κόσμου, αναπτύσσει το νευρικό του σύστημα και κοινωνικοποιείται. Είναι μια δραστηριότητα γεμάτη νόημα για το παιδί, παρέχει διέξοδο για αυτοέκφραση και το προετοιμάζει για συνήθειες εργασίας, για ρόλους ζωής και ρουτίνες ενηλίκων. Και αυτό συμβαίνει γιατί το παιχνίδι καλλιεργεί την επίλυση προβλήματος, οδηγεί στην ευελιξία στον τρόπο σκέψης, διαμορφώνει ένα ρεπερτόριο δεξιοτήτων και συμπεριφορών χρήσιμων για τη μετέπειτα ζωή του.
Στην εργοθεραπεία ενδιαφερόμαστε για το παιχνίδι γιατί είναι από τα πρώτα έργα στη ζωή του ατόμου και χρησιμοποιείται τόσο σαν μέσο όσο και σαν σκοπός. Αυτό σημαίνει ότι το παιχνίδι στην εργοθεραπεία μπορεί να είναι ένα μέσο για αξιολόγηση και παρέμβαση αλλά μπορεί να αποτελεί και ανεξάρτητο θεραπευτικό στόχο.
Το παιχνίδι σαν μέσο αξιολόγησης & παρέμβασης
Το παιχνίδι είναι ένα μέσο για αξιολόγηση, καθώς από την παρατήρηση του παιχνιδιού ο θεραπευτής λαμβάνει πλούσιες πληροφορίες σχετικά με τις κινητικές, γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού. Επιπλεόν, οι έρευνες δείνχουν ότι το παιχνίδι μεγιστοποιεί τα οφέλη της παρέμβασης, καθώς μέσω του παιχνιδιού το παιδί εμπλέκεται με μεγαλύτερη προθυμία σε δραστηριότητα, έχει μεγαλύτερο κίνητρο, επιδεικνύει μεγαλύτερο ζήλο και καταβάλει περισσότερη προσπάθεια. Αυτό σημαίνει ότι αν π.χ. ένα παιδί κληθεί να κάνει μια άσκηση βελτίωσης της λεπτής κινητικότητας ενώ ένα άλλο παιδί εμπλακεί σε παιχνίδι που θα απαιτεί δεξιότητες λεπτής κίνησης, το δεύτερο αυξάνει τις πιθανότητες να παρουσιάσει μεγαλύτερη πρόοδο σε αυτόν τον τομέα.
Το παιχνίδι σαν σκοπός της παρέμβασης
Το παιχνίδι αποτελεί έναν από τους τομείς παρέμβασης της εργοθεραπευτικής πρακτικής. Σκοπός της εργοθεραπείας είναι το παιδί να παίζει με παιχνίδια που αντιστοιχούν στην ηλικία του, να λαμβάνει ευχαρίστηση και ικανοποίηση από το
παιχνίδι και να χαρακτηρίζεται από εσωτερικό κίνητρο και έλεγχο. Ιδιαίτερα όταν υπάρχει κάποια σημαντική δυσκολία ή αναπηρία το παιχνίδι φαίνεται να επηρεάζεται άμεσα. Αυτό συμβαίνει διότι τα παιδιά τείνουν να προσαρμόζουν το παιχνίδι τους ανάλογα με τις ικανότητες τους για να διατηρήσουν την αυτοπεποίθηση τους και να μην νιώσουν ότι υστερούν. Με αυτόν τον τρόπο όμως, μειώνουν τις πιθανότητες να αναπτύξουν κινητικές και κοινωνικές δεξιότητες, που συνήθως είναι διαθέσιμες για τα περισσότερα παιδιά.
Πώς παρεμβαίνει ο εργοθεραπευτής στη βελτίωση το παιχνιδιού του παιδιού;
Ο εργοθεραπευτής είναι εκείνος που θα φροντίσει να βελτιώσει τις απαραίτητες δεξιότητες που είναι απαραίτητες για το παιχνίδι του παιδιού, θα το εκπαιδεύσει στο ίδιο το παιχνίδι, θα τροποποίησει πιθανόν το περιβάλλον για να μπορέσει το παιδί να παίξει και θα προσαρμόσει τα παιχνίδια ανάλογα με τις ικανότητες του παιδιού.
Επιπλέον, συχνά είναι ωφέλιμο να γίνει εκπαίδευση της οικογένειας στον τρόπο που παίζει με το παιδί. Έχει παρατηρηθεί ότι σε παιδιά με κινητικές αναπηρίες (λ.χ. εγκεφαλική παράλυση) μπορεί να επηρεαστεί η σχέση μητέρας – παιδιού, καθώς οι μητέρες στην προσπάθεια τους να βοηθήσουν στο μέγιστο το παιδί τους τείνουν να είναι πιο κατευθυντικές και ελεγκτικές, με αποτέλεσμα τα παιδιά να είναι περισσότερο παθητικά και λιγότερο ανεξάρτητα σε σχέση με τους συνομήλικους. Όταν όμως οι γονείς λάβουν την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να περιμένουν το παιδί, να μιμούνται τις συμπεριφορές του, να αλληλεπιδρούν πρόσωπο με πρόσωπο, να μειώνουν την προφορική και σωματική καθοδήγηση κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και να προσαρμόσουν το παιχνίδι στους ρυθμούς του ίδιου του παιδιού, παρατηρείται ότι βελτιώνεται η αλληλεπίδραση τόσο του παιδιού όσο και του γονέα.
Τέλος, τροφή για σκέψη αποτελεί μια πρόσφατη μελέτη, η οποία έχει δείξει ότι κατά το τελευταίο μισό του προηγούμενου αιώνα το παιχνίδι των παιδιών έχει μειωθεί σημαντικά και ταυτόχρονα έχει επηρεαστεί η ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων.
Οπότε, ας δώσουμε περισσότερο χώρο και χρόνο για παιχνίδι στις ζωές των παιδιών μας!
Βιβλιογραφία
Parham L.D. & Fazio L.S., (2008). Play in Occupational Therapy for Children. Missuri: Elvesier.
Καμπούρογλου, Ά., Μοροζίνη, Μ. (2009). Η εργοθεραπευτική παρέμβαση στις διαταραχές παιχνιδιού των παιδιών με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας. 39, 92-99
Κουλουμπή Μ., (2017). Έργο και δραστηριότητα: Η Προσέγγιση της Εργοθεραπείας. Αθήνα: Κωνσταντάρας Ιατρικές Εκδόσεις.
Μαργέλη Ζ., (2018). Η χρήση του παιχνιδιού στην ειδική αγωγή (Σημ. σεμιναρίου), Αθήνα.